Kerk
In de 10e en 11e eeuw reisden kanunniken van het St. Vincentiuskapittel in Zinnik (Soignies, Henegouwen)
minstens tweemaal met relieken van hun beschermheilige Vincentius Madelgarius en diens zoon naar hun
‘Fernbesitz’ in Velp aan de Maas. Op hun bezit in Velp verrees een aan St. Vincentius gewijde kerk waarin
deze heilige minstens tot in de 19de eeuw werd vereerd. De heilige kloosterstichter en belijder Vincentius
Madelgarius maakte hierbij al voor 1675 plaats voor de heilige diaken en martelaar Vincentius. Ook de
huidige, uit 1937 daterende parochiekerk is aan deze heilige gewijd.
__________________________________________________________________________
Topografie
- De voormalige parochiekerk staat op de oude Maasdijk buiten het huidige centrum van het dorp, op
enkele honderden meters ten oosten van het 17e-eeuwse capucijnenklooster Emmaus (Velp, H.
Antonius van Padua). Omdat Velp binnen de autonome heerlijkheid Ravenstein lag, kon de katholieke
religie hier in de 17de en 18de eeuw in vrijheid worden beoefend. Hoewel Velp in 1559 met de heerlijkheid
Ravenstein was gaan behoren tot het nieuwe bisdom 's-Hertogenbosch, keerde het in 1658 terug binnen
het bisdom Luik. Voor de katholieke inwoners van het Staatse Grave was de kerk van Velp in de 17e en
18e eeuw de dichtstbijzijnde waar zij ter kerke konden gaan.
- De oude parochiekerk bleef in gebruik tot 1937. Nadat op 4 januari 1937 was aangevangen met de bouw
van een nieuwe kerk (onder leiding van de architecten C.M. van Moorsel en M. van Beek) en op 14 april
door pastoor A. van
Hout (1932-1957) de eerste steen was gelegd, werd zij op 20 september 1937 geconsacreerd door A.F.
Diepen, bisschop van 's-Hertogenbosch. Deze nieuwe kerk ligt in het geografische middelpunt van de
parochie, 1500 meter ten zuiden van de oude kerk. Hier is sindsdien een nieuw dorpscentrum ontstaan. De
parochiepatronen zijn St. Vincentius (de diaken) en St. Antonius van Padua. De laatste patroon werd
toegevoegd omdat de kerk mede tot stand kwam dank zij een renteloos voorschot uit het St. Antoniusfonds
(vgl. Biest-Houtakker, H. Antonius van Padua en Netersel, H. Antonius van Padua).
- In de klokkennis bovenaan de voorgevel van de nieuwe kerk werd in 1937 een kleine klok uit 1675
opgehangen waarop ‘S. Vincentius martyr’ als patroon staat genoemd.
- Het in 1937 in onbruik geraakte St. Vincentiuskerkje werd tijdens de Tweede Wereldoorlog beschadigd en
raakte daarna sterk in verval. Het werd tussen 1960 en 1965 gerestaureerd onder leiding van architect J.
Strik, waarbij de 17de- en 18de-eeuwse toevoegingen werden verwijderd. De vensters van koor en schip
herkregen hun oorspronkelijke vorm. De oude kerk ligt tussen het capucijnenklooster Emmaus en het
klooster van de zusters redemptoristinnen op de plaats van het oude goed ‘De Bronkhorst’ (gesticht in
1858).
- Tussen de 11de en de 15de eeuw was Velp in bezit van het collegiale kapittel (eerder abdij) van Zinnik
(Soignies) in Henegouwen, dat de 7de-eeuwse heilige Vincentius Madelgarius als patroonheilige vereerde
(feestdag 14 juli). In of na 1411 heeft het kapittel van Zinnik zijn bezit in Velp overgedragen aan de heer van
Ravenstein. Het patronaatsrecht van de kerk van Velp behoorde daarna toe aan de heer van Ravenstein.
Cultusobject
- De heilige kloosterstichter en belijder Vincentius Madelgarius leefde in de 7e eeuw na Christus. [Herkomst,
sterfjaar, kloosterstichtingen?] In Velp legde deze weinig bekende heilige het af tegen de veel populairdere
martelaar Vincentius die diaken was te Saragossa in Spanje. Hij werd op 22 januari 304 (?) onder de
Romeinse keizer Diocletianus ter dood gebracht in Valencia.
- De monniken van Zinnik hebben Velp vanaf het midden van de 10e eeuw minstens tweemaal bezocht op
een zogenoemde reliekenreis waarbij relieken van St. Vincentius Madelgarius en diens zoon St. Landericus
naar Velp werden gebracht. Anno 1996 zijn er geen relieken meer aanwezig.
- In het koor bij het altaar bevindt zich een laat-middeleeuws beeld van Vincentius [hoogte, materiaal,
polychromie?].
Verering
- De verering voor St. Vincentius te Velp dateert uit de tijd dat het kapittel van Zinnik hier gegoed was, dus
van voor 1411. Gezien de vermelding van de martelaar Vincentius op de kerkklok uit 1675 vereerde men in
de 17e eeuw deze andere Vincentius als beschermheilige.
In de 16e eeuw was dit waarschijnlijk nog niet het geval, aangezien op het schepenzegel van Velp uit 1554
St. Vincentius als monnik in habijt wordt afgebeeld. Op het 19e-eeuwse gemeentezegel en het in 1817
vastgestelde gemeentewapen is deze echter vervangen door zijn naamgenoot de martelaar, herkenbaar aan
een rooster in zijn linkerhand.
- Volgens de 12e-eeuwse Miracula antiquiora van St. Vincentius Madelgarius reisden de kloosterlingen na de
invallen van de zogenaamde ‘Huni’ (mogelijk de Hongaren die in 954-955 het oosten en zuiden van het
huidige België onveilig maakten) hun eigendommen af, onderwijl het lichaam van hun patroon St. Vincentius
voortdurend met zich meevoerend. Volgens het verhaal kwamen zij ook in een dorp met de naam ‘Fellepa’,
waar zij de baar met het lichaam van de heilige neerzetten om te overnachten. Na de wonderbaarlijke
genezing van de lokale heer schonk deze eerst het halve en later het hele dorp Velp aan St. Vincentius,
waarna het de kloosterlingen van Zinnik bleef voorzien van inkomsten.
- In de 11e-eeuwse ‘vita’ van St. Landericus of St. Lendrik wordt verhaald hoe de kanunniken van Zinnik
herhaaldelijk met diens relieken naar Velp reisden, steeds wanneer er een probleem was gerezen. Eenmaal
was de aanleiding een achterstallige cijnsbetaling, die de kanunniken met de relieken wilden afdwingen. Bij
een andere reliekenreis gebeurde er weer een wonder in.
